Đau nhức khớp thuộc phạm vi chứng tý của y học cổ truyền. Nguyên nhân do vệ khí của cơ thể không đầy đủ, các tà khí như phong hàn, thấp, nhiệt xâm phạm vào cân cơ, khớp xương, kinh lạc làm sự vận hành của khí huyết bị tắc lại gây sưng đau các khớp.
Do người già can thận bị hư hoặc bệnh tật lâu ngày khiến can huyết hư, khí huyết giảm sút, không nuôi dưỡng được làm xương khớp bị thoái hóa, biến dạng, teo cơ và dính khớp.
Phép chữa theo Đông y là lưu thông khí huyết ở gân cơ xương, bồi bổ khí huyết can thận, đưa tà khí (phong hàn, thấp nhiệt) ra ngoài để chống tái phát và ngăn chặn hiện tượng thoái hóa khớp, biến dạng khớp, teo cơ và dính khớp nhằm hồi phục chức năng bình thường của các khớp xương. Sau đây là một số bài thuốc trị theo từng thể bệnh:
Độc hoạt
Đau nhức các khớp do phong hàn thấp tý:
Người bệnh có những biểu hiện như đau mỏi các khớp, đau tăng lên hoặc tái phát khi trời lạnh, mưa ẩm thấp. Thể bệnh được chia làm 3 loại thể chính là đau nhức khớp do phong hàn hay hành tý; đau nhức khớp do hàn tý hay thống tý; đau nhức khớp do thoái hoá khớp. Sau đây là biểu hiện cụ thể và cách chữa trị cua ba thể bệnh trên:
Đau nhức khớp do phong tý hay hành tý: Người bệnh thấy đau các khớp có tính chất di chuyển, đau nhiều khớp, sợ gió, rêu lưỡi trắng, mạch phù. Phép chữa là khu phong tán hàn trừ thấp, hoạt huyết hành khí. Dùng một trong các bài thuốc sau:
Bài 1: thổ phục linh 16g, ké đầu ngựa 16g, hy thiêm 16g, uy linh tiên 12g, cam thảo 12g, quế chi 8g, bạch chỉ 8g, tỳ giải 12g, ý dĩ 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: phòng phong 12g, khương hoạt 12g, tần giao 8g, quế chi 8g, phục linh 8g, bạch thược 12g, đương quy 12g, cam thảo 8g, ma hoàng 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Bài thuốc này còn có tên là phòng phong thang gia giảm.
Đau nhức khớp do hàn tý hay thống tý: Người bệnh có biểu hiện đau dữ dội ở một khớp, trời lạnh đau tăng, chườm nóng thì đỡ, tay chân lạnh, sợ lạnh, rêu lưỡi trắng, mạch huyền khẩn hoặc nhu hoãn. Phép chữa là tán hàn, khu phong, trừ thấp, hành khí, hoạt huyết. Dùng một trong các bài:
Bài 1: quế chi 8g, thiên niên kiện 12g, rễ cây lá lốt 8g, ké đầu ngựa 12g, ý dĩ 12g, ngưu tất 8g, xuyên khung 8g. Sắc uống ngày 1 thang.
Bài 2: ý dĩ 16g, ma hoàng 12g, quế chi 8g, khương hoạt 8g, phòng phong 8g, ô dược 8g, hoàng kỳ 12g, đảng sâm 12g, cam thảo 6g, xuyên khung 8g, ngưu tất 8g. Sắc uống ngày 1 thang. Đây là bài thuốc ý dĩ nhân thang gia giảm
– Nếu mắc bệnh lâu ngày, đau vùng lưng, gáy, cánh tay thì dùng bài Quyên tý thang để bổ khí huyết và khu phong trừ thấp tán hàn: khương hoạt 8g, xích thược 12g, hoàng kỳ 12g, đại táo 12g, cam thảo 6g, phòng phong 8g, khương hoàng (nghệ) 12g, đương quy 12g, gừng 5g. Sắc uống ngày 1 thang.
– Nếu mắc bệnh lâu ngày, đau từ thắt lưng xuống hai chân thì phương pháp chữa là bổ can thận, khu phong tán hàn, trừ thấp. Dùng bài Độc hoạt ký sinh thang: độc hoạt 8g, tang ký sinh 12g, tế tân 4g, đỗ trọng 8g, bạch thược 12g, sinh địa 12g, phục linh 8g, quế 4g, phòng phong 8g, tần giao 8g, ngưu tất 8g, đương quy 12g, xuyên khung 8g, đẳng sâm 12g, cam thảo 6g. Sắc uống ngày 1 thang.
– Hoặc dùng bài Tam tý thang tức bài Độc hoạt ký sinh thang mà bỏ tang ký sinh, gia: hoàng kỳ, tục đoạn, gừng tươi. Sắc nước uống ngày 1 thang. Có tác dụng ích can thận bổ khí huyết, trừ phong thấp.
Đau nhức khớp có thoái hóa khớp: do can thận hư kết hợp với phong hàn, thấp gây ra. Người bệnh có biểu hiện giống phong hàn thấp tý thiên về hàn tý kèm thêm triệu chứng về can thận hư như đau lưng, ù tai, ngủ ít, nước tiểu trong, lưng gối mỏi đau, tiểu tiện nhiều lần, mạch trầm tế. Phép chữa là bổ can thận, khu phong trừ thấp, tán hàn. Dùng bài Độc hoạt ký sinh thang hoặc Tam tý thang gia giảm.
Lương y Thái Hòe
