Bạc hà là cây gia vị rất quen thuộc trong nhân dân. Bạc hà có chứa tinh dầu, các monoterpenoid, sesquiterpenoid và alkane, các hợp chất đắng… Tinh dầu bạc hà được dùng rộng rãi trong các chế phẩm dược dụng hiện đại, do mùi thơm và tính dễ khuếch tán bay hơi và có nhiều tác dụng trị liệu. Toàn cây bạc hà là vị thuốc giải cảm, hạ sốt rất phổ biến trong y học cổ truyền và kinh nghiệm dân gian. Bạc hà vị cay, tính mát, vào tâm phế tác dụng sơ tán phong nhiệt, giải độc thấu ban. Dùng cho các trường hợp cảm mạo phong nhiệt, đau đầu, viêm kết mạc mắt, viêm mũi ngạt mũi, đau sưng họng, đậu sởi, mề đay, ban chẩn.
Bạc hà
Một số bài thuốc có sử dụng bạc hà:
Tán nhiệt, giải biểu: Bạc hà 8g, thuyền thoái (bỏ chân) 12g, thạch cao 24g, cam thảo 6g. Sắc uống. Chữa các chứng cảm mạo mới phát.
Thạch cao sống 40g, bạc hà diệp 20g. Nghiền thật mịn. Mỗi lần uống 2 – 3g; ngày 3 lần, uống với nước nóng và uống nhiều nước. Trị sốt sợ nóng, mồ hôi không thoát, miệng khát, tim hồi hộp, đêm ngủ không ngon.
Trừ phong, giảm đau: bạc hà 4g, cát cánh 8g, kinh giới 12g, phòng phong 8g, cương tằm 12g, cam thảo 8g. Sắc uống. Trường hợp phong nhiệt sinh ra đau đầu, đỏ mắt, yết hầu sưng đau.
Thúc sởi, tống độc: khi sởi mới phát chưa mọc và mề đay ngứa ngáy: bạc hà 4g, ngưu bàng tử 12g, thuyền thoái 4g, cam thảo 4g. Sắc uống. Trị sởi chưa mọc.
Có thể phối hợp với tía tô, hoắc hương uống liền trong 3 ngày để phòng bệnh cúm.
Một số món ăn chữa bệnh sử dụng bạc hà
Xi-rô bạc hà: bạc hà 16g cho vào ấm, đổ nước sôi hãm, cho thêm đường uống. Dùng cho các trường hợp cảm mạo phong nhiệt, sốt nóng.
Bạc hà thuyền thoái tán: bạc hà, xác ve sầu, liều lượng đều nhau, sao khô tán mịn, mỗi lần uống 3g với nước ấm pha chút rượu. Dùng cho các trường hợp nổi ban, mề đay sẩn ngứa.
Đường phèn chế bạc hà đậu xị: bạc hà 8g, đạm đậu xị 9g, đường phèn 10g. Nấu hãm nước cho uống ngày 1 lần. Một đợt 3 – 5 ngày. Dùng cho các trường hợp ù tai, điếc tai, tắc ngạt mũi, chảy nước mũi, đau đầu có kèm theo sốt nóng, sợ lạnh, đau mỏi toàn thân.
Nước hãm gừng bạc hà: bạc hà 8g, gừng tươi 6g, đường phèn vừa đủ. Gừng tươi thái lát cho vào ấm pha trà cùng với bạc hà, đường, cho nước sôi hãm uống. Một đợt 5 – 10 ngày. Dùng cho các trường hợp nhức đầu, mờ mắt, giảm thị lực.
Bạc hà cúc hoa trà: bạc hà 6g, cúc hoa 10g, cát cánh 10g, sơn tra 10g, mật ong lượng thích hợp. Cho nước sôi pha hãm, uống thay chè. Mỗi ngày 1 – 2 lần. Dùng cho các trường hợp nổi ban, dị ứng.
Kiêng kỵ: người khí hư, huyết táo, can dương hơi lên, biểu hư tự ra mồ hôi đều không nên dùng. Trong thời gian uống thuốc kiêng ăn cua và cá.
TS. Nguyễn Đức Quang
