Từ xưa đến nay, trên con đường xuyên Việt không thể nào không ngang qua Hải Vân Quan. Tương truyền, ngày xưa Hải Vân là ranh giới địa lí, phòng tuyến quân sự và là cửa ngõ quan trong của Tổ quốc, ngày nay đã trở thành địa điểm du lịch nổi tiếng.
Hải Vân quan là cửa khẩu quan trọng nằm trên một nhánh của dãy Trường Sơn đâm ra biển, là ranh giới địa lí của Đà Nẵng và Thừa Thiên Huế, phía năm cách thành phố ĐN 20 km, phía bắc cách TTH 80km, Hải Vân là đường đèo dài nhất và độ dốc cao nhất ở Việt Nam, nơi cao nhất của đèo là “Hải Vân Quan” cao 496m so với mực nước biển được xây dựng từ những năm Minh Mạng. Phía đông giáp với biển cả bao la, phía tây lại là núi cao trùng điệp, Hải Vân từ xưa đã nổi tiếng với danh hiệu “Thiên hạ đệ nhất hùng quan”, với vẻ hung vĩ và tráng lệ của mình. Từ Đà Nẵng bạn có thể đi Hải Vân bằng 2 cách: từ Đà Nẵng đi thẳng theo quốc lộ 1A hoặc từ trung tâm thành phố men theo đường biển Nguyễn Tất Thành rồi đâm ra quốc lộ 1A sẽ đến Hải Vân.
Trên con đường xuyên Việt bạn không thể bỏ qua con đèo đặc biệt này. “Phủ biên tạp lục” của Lê Qúy Đôn đã từng viết: Hải Vân chân là biển, đỉnh giáp mây, là ranh giới của 2 vùng Huế và Quảng Nam. 6 thế kỉ trước, vùng đất này thuộc châu Ô và châu Rí của vương quốc Champa, sau đó bị vua Chế Mân cắt ra để làm sính lễ cầu hôn công chúa Huyền Trân nhà Trần.
Việt Nam từ Nam ra Bắc không có ngọn đèo nào hiểm trở tráng lệ như Hải Vân. Trên đường đèo bạn sẽ gặp vô số khúc cua hình chữ C,S,Z,U, đi xe phải vô cùng cẩn thận, đi qua đèo luôn phải đối mạt với những giây phút hồi hộp khó thở..
Đường đèo quanh co khúc khuỷu ôm vào lưng núi, từ xa nhìn lại giống như một dải lụa vắt vẻo giữa trời xanh. Nơi mà chúng ta đang thấy chính là khúc cua nguy hiểm nhất của đèo Hải Vân, giao thông ở đây đúng thật rất phức tạp thế nhưng phong cảnh lại cũng say lòng du khách, vì vậy đã có không ít người vượt qua muôn trùng nguy hiểm để chinh phục Hải Vân quan. Chỉ cần nghe tên gọi chúng ta cũng có thể tưởng tượng ra Hải Vân chính là thế giới của gió và mây, thế giới của huyền ảo lúc ẩn lúc hiện. Gió rong ruổi 4 phương, mây thong dong du ngoạn, đến nơi đây chúng ta bất giác dâng lên cảm xúc không thể diễn tả bằng lời. Nhìn về một bên núi của đường đèo, ta chỉ thấy một màu xanh của khu rừng nguyên sinh trùng trùng điệp, xung quanh mây mờ che phủ, sương khói hòa quyện, cảm giác mây bay ngang qua người làm ta cứ ngỡ lạc vào thế giớ thần tiên nào vậy. Ngay cả Cao Bá Quát – người một đời chỉ cuối đầu trước hoa mai cũng từng thảng thốt trước cảnh đẹp nơi đây: “Nhất bích ngưng vi giới, trùng vân nhiễu tác thành”.
Những ngày nắng đẹp đứng ở Hải Vân quan mọi người có thể nhìn thấy được toàn cảnh xung quanh: cảng Tiên Sa, bán đảo Sơn Trà, núi Ngũ Hành Sơn thần thoại…, trên mặt biển điểm những chiếc thuyền nho nhỏ, như những kí hiệu khác nhau trên mặt biển sang lấp lánh. Nhìn về phía bắc ta sẽ thấy bãi biển Lăng cô, dãy Bạch Mã đẹp như tranh vẽ và bãi cát trắng kéo dài ôm trọn bãi biển trong xanh. Đến Hải Vân bạn có thể ngồi thưởng trà dưới những ngôi nhà cỏ, nghe hát bài chòi, nghe bình văn ngâm thơ, thật là còn gì bằng thế nữa…
Lê Thánh Tôn là vị vua đầu tiên dặt chân đến nơi đây (năm 1741). Từ đỉnh núi cao cao nhìn về phía xa nhìn thấy những vùng đồng bằng phì nhiêu, giang sơn hung vĩ, vị minh quân này đã tôn nơi đây thành “Thiên hạ đệ nhất hung quan”. Hiện nay, trên Hải Vân quan vẫn còn lưu lại tấm bia khắc 6 chữ vàng từ thời Minh Mạng.
Đến Hải Vân bạn phải đi theo những con đường mòn nhỏ, chỉ có thể đi bộ không thể đi xe, ở đây có một bãi đất bằng phẳng, bạn có thể gửi xe và đi thăm thú xung quanh, chụp ảnh… đi thảng về phía trước thì HV quan đã hiện ra trước mặt bạn rồi. Hải Vân quan được xây từ gạch, từ xưa người đi qua đây đều phải xuất trình giấy tờ, phía trên có một căn phòng nhỏ có cửa sổ để quan sát xung quanh. Qua thời gian bào mòn dữ dội, Hải Vân quan giờ đây đã phủ đầy rêu rong nhưng kiến trúc thì vẫn chác chắn kiên cố.
Cũng chính vì địa thế hiểm trở vì vậy HV từ trước nay luôn là nơi các nhà quân sự luôn muốn chiếm lĩnh, Việt Nam trong thời kì chống Pháp và chống Mỹ đều ở nơi đây triển khia những trận đấu ác liệt. Bay giờ ở HV bạn vẫn sẽ còn thấy rất nhiều pháo đài quân trạm, tường đá… trong đó có một quân trạm rất kiên cố, quân trạm này do người Pháp xây dựng để phòng vệ vào năm 1826.
Ngày 27 tháng 8 năm 2000, đường hầm qua đèo chính thức được khởi công, “Thiên hạ đệ nhất hùng quan” đã mở sang một trang sử mới, tháng 6 năm 2005 khánh thành đưa vào sử dụng và trở thành đường hầm qua núi dài nhất Đông Nam á. 6km đường hầm đã thay thế hơn 25 km đường đèo nguy hiểm. điều này đã tạo tiền đề to lơn cho sự phát triển kinh tế cũng như du lịch của khu vực miền trung Việt Nam. Sự kiện này đã sắp xếp lại trật tự cho giao thông Việt Nam, kết thúc những chuyến xe đầy lo lắng, những tai nạn thương tâm, những ngày kẹt xe dài đang đẳng, liên thông 2 miền Nam bắc, liên kết di sản cố đô với thánh địa Mỹ sơn phố cổ Hội An. Bây giờ chỉ cần 15 phút bạn có thể từ bãi biển Lăng Cô thẳng đến bãi biển Nam Ô rồi.
Qua thời gian và sự sang tạo của con người, những gì thiên nhiên bạn tặng con người dần dần trở thành những giá trị nhân văn. Hải Vân là nơi giao thoa giữa 2 vùng đất, đến đây bạn có thể thỏa thích chinh phục đỉnh cao, hòa mình vào thiên nhiên rộng lớn, hoài niệm những dấu ấn lịch sử của dân tộc, hoài niệm về một thời chiến đấu ngoan cường oanh liệt của Trung bộ dấu yêu….
