Tai nạn do rắn cắn thường gặp trong khi đi rừng, làm rẫy, làm đồng hoặc do mưa bão gây ngập lụt… Đây là tai nạn bất ngờ khiến nạn nhân và người xung quanh lúng túng. Trong lúc thuốc chưa có trong tay, thầy chưa có tại chỗ, nếu sơ cứu đúng cách sẽ giảm được tỷ lệ tử vong và biến chứng. Bài viết sau xin giới thiệu một số kinh nghiệm dân gian sơ cứu và phòng rắn cắn để bạn đọc tham khảo áp dụng khi cần thiết.
Con rắn
Khi bị rắn cắn, cần nhận diện rắn độc hay rắn lành bằng cách nhìn vết cắn. Rắn lành cắn có vết răng vòng cung đều nhau, còn rắn độc luôn có 2 vết sâu hơn, cách nhau khoảng 5mm, đó là 2 móc độc.
Theo kinh nghiệm dân gian, khi bị rắn cắn, dù là rắn lành hay rắn độc cũng cần ngồi ngay xuống, một tay nắm chặt phía trên chỗ bị cắn còn tay kia quơ lại phía sau, vặt nắm lá nhai, nuốt nước, lấy bã đắp lên vết rắn cắn. Khoa học hiện đại cho rằng các lá tươi có nhiều chất tanin và men oxydaza được giải phóng trong khi nhai. Mặt khác, các men tiêu hóa trong nước bọt cũng có tác dụng với nọc. Nếu có thể chọn được các loại cây như bồ bồ, bồ cu vẽ, cà gai leo, chè xanh, chìa vôi, chi tử, diếp cá, lưỡi rắn, rau dừa nước, rau má, rau răm, rượu hội, lá sắn dây, thảo quả là tốt nhất vì đây là những loại thảo dược có tác dụng nâng cao tỷ lệ sống hoặc kéo dài thời gian cầm cự với nọc độc rắn.
Tuy nhiên, những người hay phải đi rừng, làm việc ở những nơi dễ bị rắn cắn nên mang theo một số loại thuốc sau để dùng khi bị rắn cắn:
Rượu hội: gồm ngũ linh chi 24g, xuyên bối mẫu 24g, sinh nam tinh 24g, bạch chỉ 24g, xuyên sơn giáp 24g, quế chi 24g, bạch thược 24g, bạch đậu khấu 24g, hà thủ ô đỏ 40g, phèn xanh 24g, hùng hoàng 40g, rượu 400 1500ml. Tán thô các vị thuốc. Ngâm với rượu trong 10 ngày, mỗi ngày lắc kỹ 2 – 3 lần. Chiết lấy nước rượu trong để dùng.
Hoặc các vị thuốc trên cho vào sắc kỹ 2 lần, ép lấy nước, bỏ bã. Nước thuốc cô lại còn 300ml, lọc cho thêm rượu 500 để có 1,5 lít rượu. Chữa rắn cắn. Ngày uống 30 – 60ml rượu hội (khoảng 1 – 2 chén nhỏ hay 2 – 4 thìa canh). Sau 10 – 30 phút uống thêm 1 thìa canh. Có thể uống 150 – 200ml trong 1 ngày. Ngoài việc uống rượu còn dùng gạc tẩm rượu hội đắp lên chỗ rắn cắn.
Thuốc hội: rệp 200 con, phèn chua 20g, hùng hoàng 20g, hạt cau khô 10 hạt, củ chuối hột tươi 200g, lá trầu không tươi 10 lá, cỏ mực 200g, dây cứt quạ tươi 200g, rượu trắng 2 lít. Cho các dược liệu trên giã nát, ngâm trong rượu trắng, thỉnh thoảng quấy, đảo. Sau 7 ngày, chiết lấy rượu, để lắng dùng dần. Người lớn: 1 thìa cà phê, trẻ em bằng nửa; cứ nửa giờ uống 1 lần. Có thể chế thành viên, mỗi viên 0,5g, mỗi lần uống 2 viên, ngày uống 6 – 8 lần.
Thuốc hạ sốt: giun đất lớn (nâu đen hoặc xanh đen) 2 con, chuối tiêu hoặc chuối hột 1 cây con. Bổ đôi cây chuối, đặt 2 con giun vào giữa và buộc lại, đem đốt chín, vắt lấy nước cho uống để hạ sốt. Khi bệnh nhân bị rắn cắn mà sốt cao thì cho uống và đắp ngoài bằng thuốc hội.
Thuốc gây ấm: rau răm 30g, đậu xanh 30g, gừng nướng 20g. Giã nhỏ, vắt lấy nước cho uống để chống lạnh nếu người bệnh thấy rét, kết hợp uống rượu hội.
Tóm lại, khi bị rắn cắn nếu đã nhận diện là do rắn độc, cần khẩn trương sơ cứu và tìm cách nhanh nhất chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế hoặc trung tâm chống độc.
TS. Nguyễn Đức Quang
