Bốn mùa đều có thể bị mắc ho, nhưng chứng ho trong mùa thu thường là do cảm thụ phong nhiệt táo tà của thời tiết mùa thu, nóng gây tổn thương phế, tân dịch; làm mất đi sự trong sạch và hạ thấp tác dụng thanh lọc của phổi. Bệnh này thường thấy nói về cảm nhiễm đường hô hấp trên, viêm phế quản cấp tính trong y học hiện đại.
Nguyên nhân: do phong nhiệt táo tà là chính.
Triệu chứng:ho là chính, thường kèm theo sốt, sợ gió, miệng mũi khô, họng khô miệng khát, da khô ráp…
Theo y học cổ truyền, “táo ưa nhu nhuận” vì vậy chọn các đồ ăn và loại thuốc có tính năng tân (cay), cam (ngọt), lương (mật), nhuận, kinh thấu phế vệ, chỉ khái hoá đàm, dưỡng âm nhuận táo. Xin giới thiệu một số món ăn, nước uống có tác dụng chữa phế táo cho mùa thu.
Hạt hạnh nhân
Nước hạnh tỳ:
Hạnh nhân 10g, tỳ bà diệp 15g (tươi thì lấy 30g), lô căn (rễ sậy) tươi 30g, đường trắng 15g. Hạnh nhân bỏ vỏ bỏ tiêm. Dùng bàn chải chải sạch lông nhung của tỳ bà diệp, rửa sạch. Rửa sạch lô căn thái mỏng. Bỏ hạnh nhân, tỳ bà diệp, lô căn vào nồi, cho 1 lít nước đun sôi, nhỏ lửa sắc 15 phút, lọc lấy nước cho đường vào quấy đều là được. Uống thay nước. Tác dụng dưỡng âm nhuận táo, hoá đàm chỉ khái.
Chữa ho, tổn thương tuyến nước bọt, miệng họng khô khát, triều nhiệt tâm phiền, lưỡi đỏ thiếu nước.
Nước củ cải hạnh nhân: Củ cải tươi 1kg, hạnh nhân 6g, đường trắng 30g. Hạnh nhân bỏ vỏ bỏ tiêm, rửa sạch bỏ vào nồi, đổ 200ml nước sắc lấy 100ml. Rửa sạch củ cải, gọt vỏ, thái miếng nhỏ bỏ vào máy xay sinh tố, cho nước hạnh nhân và đường vào xay, dùng vải xô lọc lấy nước. Mỗi ngày 3 – 4 lần, mỗi lần 150ml. Tác dụng thanh nhiệt sinh tân, hoá đàm chỉ khái, lợi tiểu. Chữa ho do nhiệt thịnh thương tân, nhiều đờm vàng, cổ họng, miệng khát muốn uống, tiểu tiện vàng ít.
Hạnh nhân và bối mẫu
Cháo quả la hán:
Quả la hán 15g, gạo tẻ 60g. Rửa sạch quả la hán, đãi sạch cùng bỏ vào nồi cho 1 lít nước, đun sôi, nhỏ lửa hầm thành cháo, vớt bỏ quả la hán, ăn vào buổi sáng. Tác dụng dưỡng âm nhuận phế, hoá đàm chỉ khái, lợi họng thông tiện.
Chữa ho do phế nhiệt thương tân, đờm nhiều, cổ họng rát, mất tiếng, đại tiện bí táo…
Cháo hạnh nhân
Cháo hạnh nhân bối mẫu
Hạnh nhân 6g, chiết bối mẫu 6g, gạo tẻ 60g, đường trắng 15g. Chiết bối mẫu rửa sạch, bỏ tạp chất, hạnh nhân bỏ vỏ, bỏ tiêm rửa sạch đãi sạch gạo cùng hạnh nhân, bối mẫu bỏ vào nồi, cho 1 lít nước, đun sôi, nhỏ lửa hầm thành cháo, cho đường vào quấy đều. Dùng ăn bữa sáng. Tác dụng thanh phế hoá đàm, bình suyễn chỉ khái.
Chữa ho tiết thu không nặng, đờm nhiều vàng, khí suyễn nhẹ, miệng đắng, tâm phiền…
Canh bối mẫu thịt nạc: Bối mẫu 10g, thịt lợn nạc 150g, mỳ chính 6g, bột hồ tiêu 3g, gừng tươi 10g, hành củ 3 nhánh, muối ăn 4g, bột đậu Hà Lan 25g. Rửa sạch bối mẫu, rang thơm lên, nghiền thành bột, trộn đều với bột đậu. Băm thịt, gừng, hành thái nhỏ trộn đều với thịt. Bỏ tất cả các món trên vào chậu, cho nước vừa đủ, nhào đều, viên lại bỏ vào nồi canh sôi tiếp tục đun 5 phút là được, bỏ thêm ít cải trắng vào canh càng ngon miệng hơn. Tác dụng thanh phế hoá đàm, chỉ khái bổ hư. Chữa ho lâu không khỏi, cơ thể hư nhược, đờm vàng đặc…
Lương y Hoài Vũ
